SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM
AB Eko-Tasarım Yönetmeliği
Eko-tasarım Yönetmeliği (Eco-design for Sustainable Products Regulation – ESPR), 2020 Döngüsel Ekonomi Eylem Planı'nın hedeflerine ulaşılmasında merkezi öneme sahip bir önlem paketinin parçasıdır. Bu tedbirler, AB'nin çevre ve iklim hedeflerine ulaşmasına, malzeme kullanımında döngüsellik oranını iki katına çıkarmasına ve 2030 yılına kadar enerji verimliliği hedeflerine ulaşmasına katkı sağlayacaktır.
Eko-tasarım Yönetmeliği, ürünlerin çevresel etkilerini azaltmayı ve AB pazarında yer alan ürünlerin döngüselliğini artırmayı hedeflemektedir. Bu yönetmelik, AB'nin çevresel ve iklim hedeflerine ulaşmasında kritik bir rol oynayacaktır. ESPR, AB pazarındaki ürünlerin döngüselliğini, enerji performansını ve diğer çevresel sürdürülebilirlik unsurlarını önemli ölçüde iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Bu adım, gezegenimizin korunmasını, sürdürülebilir iş modellerinin teşvik edilmesini ve AB ekonomisinin genel rekabetçiliği ve dayanıklılığının artırılmasını destekleyecektir.
Yönetmelik kapsamında ürünlerin daha az enerji kullanması, daha uzun ömürlü olması, kolay tamir edilebilir olması, parçalarının kolayca sökülüp yeniden kullanılabilir olması, daha az zararlı madde içermesi, daha fazla geri dönüştürülmüş içerik barındırması ve yaşam döngüsü boyunca daha düşük karbon ve çevresel ayak izi bırakması hedeflenmektedir.
Eko-tasarım Yönetmeliği, 28 Haziran 2024 tarihinde Avrupa Birliği Resmî Gazetesinde yayımlanmış olup, 18 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe girmesinden 24 ay sonra uygulanmaya başlanacaktır.
ESPR, mevcut Eko-tasarım Direktifi 2009/125/EC'nin yerini alarak, belirli ürün grupları için ekotasarım gerekliliklerini belirleyen bir çerçeve oluşturur. Bu yönetmelik, hemen hemen tüm fiziksel mallar için performans ve bilgi koşullarının belirlenmesine imkân tanır. Yönetmeliğin ana hedefleri arasında ürün dayanıklılığının, yeniden kullanılabilirliğinin, yükseltilebilirliğinin ve tamir edilebilirliğinin artırılması, enerji ve kaynak verimliliğinin artırılması, döngüselliği engelleyen maddelerin azaltılması, geri dönüştürülmüş içeriğin artırılması, yeniden üretim ve geri dönüşümün kolaylaştırılması, karbon ve çevresel ayak izi kurallarının belirlenmesi ve ürün sürdürülebilirliği hakkında bilgi erişiminin iyileştirilmesi yer almaktadır. Yönetmelik, dijital ürün pasaportu, satılmayan tüketici ürünlerinin imhasının önlenmesi ve yeşil kamu alımları gibi yeni araç ve önlemler getirmektedir.
Dijital Ürün Pasaportu, ürün bilgilerini izlenebilir kılmak için dijital bir sistemdir ve ürünlerin sürdürülebilirliğini, döngüselliğini ve yasal uyumunu desteklemek için gerekli bilgileri depolayacaktır. DÜP’te ne tür bilgilerin yer alması gerektiğine ilişkin ayrıntılar, AB Komisyonu tarafından 2025'in 4. çeyreğine kadar tamamlanması beklenen bağlı direktifler aracılığıyla belirlenecektir. İlk Dijital Ürün Pasaportlarının 2027/2028 yılına kadar faaliyete geçmesi ve elektrikli araçlar için bataryalar, tekstil ürünleri ve mobilya gibi yüksek etkili kategorilere odaklanması planlanmaktadır.
Satılmayan tüketici ürünlerinin imhasının önlenmesi amacıyla kurallar getirilmiştir. Birçok satılmayan ürün AB'de imha edilmekte olup, bu uygulama değerli kaynakların israfına neden olmaktadır. ESPR, ilk kez, satılmayan tekstil ve ayakkabıların imhasına yönelik bir yasak getirerek bu uygulamayı ele almaktadır. Komisyon, orantılılığı sağlamak ve satılmamış ürünlerin süresiz depolanmasını önlemek için yürürlüğe girişten 12 ay sonra istisnaları belirleyen bağlı direktif kabul edecektir.
Yeşil kamu alımları ile çevresel olarak sürdürülebilir ürünlerin kamu alımlarında tercih edilmesi sağlanacaktır. ESPR, AB kamu otoritelerinin satın alma, mal ve hizmetler için harcadığı trilyonlarca Euroyu daha sürdürülebilir bir yöne yönlendirmesine yardımcı olacaktır.
ESPR, ürün bazında veya benzer özelliklere sahip ürün grupları bazında aşamalı olarak kuralların belirleneceği bir çerçeve yasasıdır. Süreç, önceliklendirme çalışmasıyla başlayacak olup, zaman içinde ele alınacak ürünler ve uygulanacak önlemleri belirten bir çalışma planı yayınlanacaktır. Özellikle giysiler ve ayakkabılar başta olmak üzere tekstil ürünleri ilk çalışma planında önceliklendirilecek ürün grupları arasında olacaktır. Ürün kuralları, kapsamlı planlama, ayrıntılı etki değerlendirmeleri ve düzenli paydaş istişarelerine dayalı olarak geliştirilecektir. Bu çalışmalar, Ecodesign Forum aracılığıyla yürütülecektir. Daha önce yürürlükte olan ekotasarım direktifi, beyaz eşya, aydınlatma ürünleri, ısıtma ve soğutma sistemleri, elektrikli motorlar, elektrikli cihazlar gibi birçok ürünü kapsarken, güncel olarak yürürlüğe girecek olan yönetmelik, bazı istisnalar hariç piyasaya arz edilen veya hizmete sunulan tüm fiziki ürünleri, bileşenleri ve ara ürünleri kapsamaktadır. Süreç içerisinde AB komisyonu tarafından, sektörel ekotasarım bağlı direktifleri ile sektörel dijital ürün pasaportu bağlı direktifleri ilan edilecektir.
Yönetmeliğe ulaşmak için tıklayınız.
İlgili AB sayfası için tıklayınız.
Yönetmeliği anlatan sunumu indirmek için tıklayınız.
Eko-tasarım Yönetmeliği, ürünlerin çevresel etkilerini azaltmayı ve AB pazarında yer alan ürünlerin döngüselliğini artırmayı hedeflemektedir. Bu yönetmelik, AB'nin çevresel ve iklim hedeflerine ulaşmasında kritik bir rol oynayacaktır. ESPR, AB pazarındaki ürünlerin döngüselliğini, enerji performansını ve diğer çevresel sürdürülebilirlik unsurlarını önemli ölçüde iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Bu adım, gezegenimizin korunmasını, sürdürülebilir iş modellerinin teşvik edilmesini ve AB ekonomisinin genel rekabetçiliği ve dayanıklılığının artırılmasını destekleyecektir.
Yönetmelik kapsamında ürünlerin daha az enerji kullanması, daha uzun ömürlü olması, kolay tamir edilebilir olması, parçalarının kolayca sökülüp yeniden kullanılabilir olması, daha az zararlı madde içermesi, daha fazla geri dönüştürülmüş içerik barındırması ve yaşam döngüsü boyunca daha düşük karbon ve çevresel ayak izi bırakması hedeflenmektedir.
Eko-tasarım Yönetmeliği, 28 Haziran 2024 tarihinde Avrupa Birliği Resmî Gazetesinde yayımlanmış olup, 18 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe girmesinden 24 ay sonra uygulanmaya başlanacaktır.
ESPR, mevcut Eko-tasarım Direktifi 2009/125/EC'nin yerini alarak, belirli ürün grupları için ekotasarım gerekliliklerini belirleyen bir çerçeve oluşturur. Bu yönetmelik, hemen hemen tüm fiziksel mallar için performans ve bilgi koşullarının belirlenmesine imkân tanır. Yönetmeliğin ana hedefleri arasında ürün dayanıklılığının, yeniden kullanılabilirliğinin, yükseltilebilirliğinin ve tamir edilebilirliğinin artırılması, enerji ve kaynak verimliliğinin artırılması, döngüselliği engelleyen maddelerin azaltılması, geri dönüştürülmüş içeriğin artırılması, yeniden üretim ve geri dönüşümün kolaylaştırılması, karbon ve çevresel ayak izi kurallarının belirlenmesi ve ürün sürdürülebilirliği hakkında bilgi erişiminin iyileştirilmesi yer almaktadır. Yönetmelik, dijital ürün pasaportu, satılmayan tüketici ürünlerinin imhasının önlenmesi ve yeşil kamu alımları gibi yeni araç ve önlemler getirmektedir.
Dijital Ürün Pasaportu, ürün bilgilerini izlenebilir kılmak için dijital bir sistemdir ve ürünlerin sürdürülebilirliğini, döngüselliğini ve yasal uyumunu desteklemek için gerekli bilgileri depolayacaktır. DÜP’te ne tür bilgilerin yer alması gerektiğine ilişkin ayrıntılar, AB Komisyonu tarafından 2025'in 4. çeyreğine kadar tamamlanması beklenen bağlı direktifler aracılığıyla belirlenecektir. İlk Dijital Ürün Pasaportlarının 2027/2028 yılına kadar faaliyete geçmesi ve elektrikli araçlar için bataryalar, tekstil ürünleri ve mobilya gibi yüksek etkili kategorilere odaklanması planlanmaktadır.
Satılmayan tüketici ürünlerinin imhasının önlenmesi amacıyla kurallar getirilmiştir. Birçok satılmayan ürün AB'de imha edilmekte olup, bu uygulama değerli kaynakların israfına neden olmaktadır. ESPR, ilk kez, satılmayan tekstil ve ayakkabıların imhasına yönelik bir yasak getirerek bu uygulamayı ele almaktadır. Komisyon, orantılılığı sağlamak ve satılmamış ürünlerin süresiz depolanmasını önlemek için yürürlüğe girişten 12 ay sonra istisnaları belirleyen bağlı direktif kabul edecektir.
Yeşil kamu alımları ile çevresel olarak sürdürülebilir ürünlerin kamu alımlarında tercih edilmesi sağlanacaktır. ESPR, AB kamu otoritelerinin satın alma, mal ve hizmetler için harcadığı trilyonlarca Euroyu daha sürdürülebilir bir yöne yönlendirmesine yardımcı olacaktır.
ESPR, ürün bazında veya benzer özelliklere sahip ürün grupları bazında aşamalı olarak kuralların belirleneceği bir çerçeve yasasıdır. Süreç, önceliklendirme çalışmasıyla başlayacak olup, zaman içinde ele alınacak ürünler ve uygulanacak önlemleri belirten bir çalışma planı yayınlanacaktır. Özellikle giysiler ve ayakkabılar başta olmak üzere tekstil ürünleri ilk çalışma planında önceliklendirilecek ürün grupları arasında olacaktır. Ürün kuralları, kapsamlı planlama, ayrıntılı etki değerlendirmeleri ve düzenli paydaş istişarelerine dayalı olarak geliştirilecektir. Bu çalışmalar, Ecodesign Forum aracılığıyla yürütülecektir. Daha önce yürürlükte olan ekotasarım direktifi, beyaz eşya, aydınlatma ürünleri, ısıtma ve soğutma sistemleri, elektrikli motorlar, elektrikli cihazlar gibi birçok ürünü kapsarken, güncel olarak yürürlüğe girecek olan yönetmelik, bazı istisnalar hariç piyasaya arz edilen veya hizmete sunulan tüm fiziki ürünleri, bileşenleri ve ara ürünleri kapsamaktadır. Süreç içerisinde AB komisyonu tarafından, sektörel ekotasarım bağlı direktifleri ile sektörel dijital ürün pasaportu bağlı direktifleri ilan edilecektir.
Yönetmeliğe ulaşmak için tıklayınız.
İlgili AB sayfası için tıklayınız.
Yönetmeliği anlatan sunumu indirmek için tıklayınız.
