Mikrofiber Atıklarda Yeni Yaklaşım: İleri Dönüşüm

Mikrofiberler bir çevre ve sağlık sorunu haline gelmiş durumda. Plastik veya tekstil atıklarından
oluşan bu maddeler soluduğumuz havada, içtiğimiz suda ve yediğimiz yiyeceklerde bulunabiliyor.

Bu ayın başlarında yayımlanan bir çalışmaya göre iç mekân havasına her yıl havada uçuşan
2.675 adet mikroplastik partiküle maruz kalınıyor. Polyesterden yapılan kıyafetler bu konuda
ciddi bir kaynak teşkil ederken kimyasal boyalar ve bitirme işlemlerine maruz kalan doğal
elyaflar da bir sorun haline gelebiliyor.

Surrey Üniversitesi’nde kimya ve süreç mühendisliği alanında öğretim üyesi olan Duyar ise bunu
bir sorun yerine kaynak olarak görmeye çalışıyor: çamaşır makineleri sorunun artmasına neden
olurken aslında potansiyel bir çözüm için gözlemlemekte. Atıksu filtrelerinden fışkıran ve okyanus
ya da nehirlere dökülen sentetik ya da doğal yüzbinlerce küçük tekstil partikülü önemsenmeyebiliyor.

Bazı şirketler hazır giyimden kaçınarak mikrofiberleri durdurma çabasında, bunlar arasında yer alan
Inditex Grubu Alman kimyasal firması BASF ile beraber geçtiğimiz Kasım ayında güçlerini birleştirerek
yeni bir çamaşır deterjanının açılışını yaptı. Söylenene göre söz konusu ürün tekstil materyallerinden
mikrofiber salınımını %80’e kadar önlüyor.

Diğer markalar ise dökülmeyi önlemek için farklı parametrelerle
(lif bileşimi, iplik bükümleri, malzeme yoğunluğu) deneyler yapıyor.

Bir diğer yükselen trend ise mikrofiber filtre kurulumları. Örneğin Fransa 2025 itibariyle tüm
yeni çamaşır yıkama makinelerinde bu filtreleri zorunlu kılıyor. İngiltere’deki kanunyapıcılar da
benzer bir zorunluluk için çağrıda bulunuyor.

Hali hazırda Electrolux ve Xeros Teknoloji gibi üreticiler ağ-tipi cihazlar geliştirerek bu görünmez
belanın önünü alma amacında. Bu ay Las Vegas’taki bir fuarda Patagonia ve Samsung, mikroplastiklerle
savaşma konusunda bir dönüm noktası olarak yeni bir çamaşır makinesi tanıttılar. Bu ürün daha düşük mikrofiber
döngüsü sayesinde mikroplastik emisyonlarını %54’e kadar düşürüyor. Ürün aynı zamanda mikrofiber filtreye de sahip.

Peki sonrasında ne oluyor?

Melis Duyar, elyafları topladıktan sonra ne olacağı ile ilgili düşünmeye başladığını ve bu alanda bir çalışma olmadığını
gördüğünü söylüyor. Duyar’ın geçmişinde karbon yakalama ve karbon kullanımı konularında çalışmalar var fakat
kendisi bu iki konu arasında bir paralellik görüyor. Ağustos 2021’de Kuzey Carolina Üniversitesi’nden bu konuda
çalışmak üzere fon alan Duyar, çalışmalarında ilave sera gazı emisyonu yaratmadan pamuk, polyester ve diğer
malzemelerden oluşan mikrofiberlerin nasıl ileri dönüştürülebileceği sorununa ilişkin bir misyon edindiklerini ifade ediyor.

Karışık elyaf besleme stoklarını temiz hidrojen ve katı karbona dönüştürebilen bir termal süreç geliştirilen çalışmada,
sonrasında ise aralarında piller, su temizleyicileri, güneş pilleri ve medikal cihazlar da olmak üzere çeşitli uygulamalar
için, ayrıca fosil yakıt kullanmadan karbon nanomalzemeler oluşturmak üzere işlenebileceği belirtiliyor.

Tabi bunu yapmak söylendiği gibi kolay değil. Örneğin pamuk polyesterden çok daha farklı davranıyor.
Mevcut mikrofiber atığı ayrıca deterjan, saç, kir gibi özel uyum gerektiren şeyler içeriyor.

Bu yeni teknolojiyi gerçek dünya koşullarında uygulamak için Duyar’ın takımı, hem ev tipi hem de ticari
yıkama makinelerinde %90’ın üzerinde mikrofiber engelleyen XFilter’in yaratıcısı olan Xeros ile iletişime geçti ve Xeros
hemen devreye girdi. Xeros’un uygulama geliştirme takım lideri Paul Servin, Fransız ve İngiliz hükümetleri ile temasta
olduklarını söylerken, yeni yaratılan bu yeni atık kaynağına ne olacağı ile ilgilendiklerini belirtirken, sorunun sadece
yıkama makineleri olmadığını, çamaşır kurutucular ve süpürgelerin de benzer fiber içerdiğini, tüm bunların,
Duyar'ın araştırmasının potansiyel olarak ele alabileceği birbiriyle bağlantılı aynı sorunun parçalarını oluşturduğunu söylüyor.

Önümüzdeki 12 ay boyunca Duyar'ın ekibi, bir hanenin gerçekten üreteceği mikrofiber atıkları inceleyerek sorunu
"tam olarak anlamak" için Xeros ile birlikte çalışacak. Buradaki amaç bazı fikirleri laboratuvar ortamından çıkararak
daha ticari uygulanabilir alanlara taşımak.

Değişken olan ve toplanmadığı takdirde çevreye zarar veren bir şeyi alıp yararlı bir malzemeye dönüşecek malzemelerle
ilgilenen Duyar, yıl sonu itibariyle minimum maliyet ve enerji kullanımı gerektiren bu tekniği geliştirirken ürettikleri
üründe "bir dereceye kadar seçicilik" elde etmeyi amaçlıyor.  Bunun kısa vadeli bir çözüm olduğunu söyleyen
Servin ise ideal bir dünyada mikrofiberlerin ilk etapta sorun olmayacağını söylerken, uzun vadeli çözümün ise tekstil
sektöründe kullanılan malzeme değişiklikleriyle elde edilebileceğini, bu açıdan Duyar’ın çalışmalarının önemini vurguladı.