AB Omnibus Paketlerinin Açıklanışı Küresel Moda Sektörünü Neden Kızdırdı?

AB komisyonunun açıkladığı ve idari yükleri en az %25 oranında ve KOBİ'ler için en az %35 oranında azaltarak eşi benzeri görülmemiş bir basitleştirme sürecini tamamlamayı hedefleyen Omnibus paketleri, birbirine bağlı çeşitli yasalara ilişkin önerileri bir araya getirerek sürdürülebilir finans raporlaması, sürdürülebilirlik durum tespiti, AB taksonomisi, Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması ve Avrupa Yatırım Programları gibi alanlarda kuralları basitleştirmeyi, rekabet gücünü artırmayı ve ek yatımı kapasitesinin önünü açmayı amaçlıyor. Ancak duyurulan bu kurallar küresel hazır giyim ve tekstil sektörü ile işçi hakları örgütlerinden büyük eleştiriler aldı.

AB Omnibus Paketinde Öne Çıkan Değişiklikler Nelerdir?

1. Sürdürülebilirlik Raporlaması (CSRD ve AB Taksonomisi) Alanındaki Değişiklikler:

• CSRD kapsamındaki şirketlerin yaklaşık %80’i raporlama yükümlülüklerinden çıkarılacak ve sürdürülebilirlik raporlaması, insan ve çevre üzerindeki en büyük etkilere sahip büyük şirketlere odaklanacaktır.
• Büyük şirketlerin sürdürülebilirlik raporlama gerekliliklerinin, değer zincirlerindeki küçük şirketlere ek yük getirmemesi sağlanacaktır.
• CSRD kapsamında yer alan ve 2026 veya 2027 itibarıyla raporlama yapması gereken şirketler için raporlama yükümlülüğü iki yıl ertelenecektir. (2028’e kadar)
• AB taksonomisi kapsamındaki raporlama yükümlülükleri azaltılacak ve sadece en büyük şirketler için zorunlu hale getirilecektir. Ancak, gelecekte CSRD kapsamına dahil olacak diğer büyük şirketler için gönüllü raporlama imkânı sağlanacaktır.
• AB taksonomisiyle kısmen uyumlu faaliyetler için raporlama seçeneği sunularak şirketlerin sürdürülebilirlik yolculuğuna kademeli geçiş yapmaları teşvik edilecektir.
• Taksonomi raporlamasında finansal önem eşiği getirilecek ve raporlama şablonları yaklaşık %70 oranında azaltılacaktır.
• “Önemli bir zarara neden olmama” kriterleri sadeleştirilecek, özellikle kimyasal kullanımına ilişkin kısımlar gözden geçirilerek tüm sektörler için daha uygulanabilir hale getirilecektir.
• Bankaların ana taksonomi bazlı performans göstergesi olan Yeşil Varlık Oranı (GAR) güncellenecek. CSRD’nin gelecekteki kapsamı dışında kalan (1.000’den az çalışanı olan ve 50 milyon avrodan az cirosu olan) şirketlerle ilgili finansal riskler, GAR hesaplamalarına dahil edilmeyecektir.

2. Sürdürülebilirlik Durum Tespiti (Due Diligence) Alanındaki Değişiklikler:

• Durum tespiti gereklilikleri sadeleştirilecek, böylece şirketler gereksiz karmaşıklık ve maliyetlerden kaçınacaktır. Sistematik durum tespiti, doğrudan iş ortaklarına odaklanacak ve periyodik değerlendirmeler yıllık yerine beş yılda bir yapılacaktır.
• KOBİ’ler ve orta ölçekli işletmeler için yük azaltılacak, büyük şirketlerin değer zinciri haritalama sürecinde talep edebileceği bilgi miktarı sınırlandırılacaktır.
• AB genelinde durum tespiti gerekliliklerinin daha fazla uyumlaştırılması sağlanarak adil rekabet ortamı korunacaktır.
• Şirketlerin sivil sorumluluk yükümlülükleri kaldırılacak, ancak mağdurların tam tazminat hakkı korunacaktır.
• Büyük şirketler için sürdürülebilirlik durum tespiti gereklilikleri bir yıl ertelenecek (26 Temmuz 2028’e kadar), ancak kılavuzların yayınlanma süreci bir yıl öne çekilecektir. (Temmuz 2026)

Yatırım Olanaklarının Önünün Açılması

Avrupa Komisyonu, InvestEU, EFSI ve diğer mali enstrümanları daha verimli hale getirmek için bir dizi değişiklik önermektedir. InvestEU, AB’nin en büyük risk paylaşım mekanizmasıdır ve rekabet, araştırma, yenilikçilik, karbon azaltımı, çevresel sürdürülebilirlik ve beceri geliştirme alanlarındaki yatırımları desteklemektedir. Şu anda InvestEU operasyonlarının %45’i iklim hedeflerini desteklemektedir.

Moda Sektörünün Omnibus Paketi’ne Tepkileri

Paketin açıklanması, Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti Direktifi’ni (CSDDD) zayıflatacağı gerekçesiyle küresel tekstil ve moda sektöründen ve işçi hakları örgütlerinden sert tepki aldı.

Cascale Kamu İşleri Kıdemli Direktörü Elisabeth von Reitzenstein: Adil Rekabet Ortamı Ortadan Kalkabilir, Şirketler Yeşil Girişimlerden Vazgeçebilir

• CSDDD’nin kapsamı ve etkisi zaten önemli ölçüde daraltılmıştı. Şimdi AB kuralları daha da zayıflatıyor ve kapsamı daraltıyor.
• On yıllardır süren işçi hakları, çevre koruma ve karbon azaltımı çabaları tehlikeye girebilir.
• Sürdürülebilirliğe öncelik vermeyen şirketler rekabet avantajı elde edebilir.
• AB, net ve güçlü sürdürülebilirlik yasalarını korumalı ve geriye değil ileriye gitmelidir.

Global Organic Textile Standard (GOTS): Değişiklikler Basitleştirme Değil Büyük Bir Geri Adımdır

• CSRD kapsamındaki şirketlerin %80’inin çıkarılması ve raporlama yükümlülüklerinin ertelenmesi sürdürülebilirlik konusunda büyük bir gerileme anlamına gelmektedir.
• Bu değişiklikler, sürdürülebilir yatırımları caydırarak yeşil ekonomiye zarar verebilir.

Fairtrade Network of Asia Pacific: Çiftçilerin Geçim Kaynakları Tehlikede

• Eğer bu değişiklikler kabul edilirse, CSDDD kağıt üzerinde bir düzenleme olmaktan öteye gidemeyecektir.
• Şirketler tedarik zincirlerinde işçi haklarını iyileştirmek yerine, tedarikçilerini değiştirmeyi tercih edebilir.
• Bu değişiklikler, yoksul çiftçileri ve işçileri savunmasız bırakacaktır.

Solidaridad:

• Kurumsal sorumluluğun sadece doğrudan iş ortaklarıyla sınırlanması, küresel tedarik zincirlerinde işçi hakları ve çevre koruma çabalarını zayıflatacaktır.

Clean Clothes Campaign: İşçiler İhanete Uğradı

• AB Komisyonu, büyük şirketlere boyun eğdi ve işçileri yüzüstü bıraktı.
• Yasaya tabi olan şirketlerin sayısı azaltıldı, tedarik zinciri kapsamı daraltıldı ve denetim mekanizmaları zayıflatıldı.
• Bu değişiklikler, işçilerin haklarının ihlal edilmesini meşrulaştırıyor.

Avrupa Çevre Bürosu – EEB: Omnibus Bir Deregülasyon Truva Atıdır

• AB Komisyonu, büyük şirketlere boyun eğdi ve işçileri yüzüstü bıraktı.
• Yasaya tabi olan şirketlerin sayısı azaltıldı, tedarik zinciri kapsamı daraltıldı ve denetim mekanizmaları zayıflatıldı.
• Bu değişiklikler, işçilerin haklarının ihlal edilmesini meşrulaştırıyor.